Programma 5 Ruimtelijke ontwikkeling heeft een sterke relatie met andere programma's. Veel thema's die via het investeringsfonds aandacht krijgen, hebben te maken met de fysieke leefomgeving: Landelijk gebied, Ede Energieneutraal, Biodiversiteit, Klimaatrobuust Ede, het ondergronds brengen van de Hoogspanningslijnen. Ontwikkelingen op die thema's over het afgelopen jaar zijn in het hoofdstuk Investeringsfonds opgenomen. Gegeven de eindigheid van dit fonds maken deze thema's vanaf 2021 deel uit van het programma RO. De subdoelen, prestaties en indicatoren van deze thema’s zijn vaak al wel terug te vinden in dit programma.
Wonen
Afgelopen jaar (2020) is er wederom een flinke woningbouwproductie geweest is Ede. Er zijn 875 nieuwe woningen gereed gemeld (bruto exclusief zorgwoningen) waarvan 19% in de goedkope prijsklasse (huur en koop). We zien in 2020 dat de markt met name in de hogere prijssegmenten stevig weet door te pakken.
In 2020 komt de productie van sociale huur door de corporaties (bruto 142) als gevolg van de sloop van 85 woningen en de verkoop van 51 woningen netto op een laag aantal (23) uit. De komende periode worden er echter diverse grote plannen met een flink aantal sociale huurwoningen gestart zodat we voor de hele periode (2018-2027) uit gaan komen op de aantallen die afgesproken zijn in de prestatieafspraken met de corporaties.
De vraag is hoog en het aanbod - zeker in de bestaande sector - is beperkt en als gevolg daarvan zijn dit jaar de woningprijzen flink gestegen. In de woningmarkt is nog geen “corona-effect” te zien in 2020.
In 2020 zijn enkele nieuwe beleidsinstrumenten vastgesteld ter uitvoering van de nota “betaalbare huur- en koopwoningen uit 2019: t.w. de Doelgroepenverordening en Koopgarant. Doel van deze instrumenten is om de goedkope woningen bij de juiste doelgroep te krijgen en om te zorgen voor een duurzame beschikbaarheid van deze woningen voor de doelgroep met en inkomen tot € 50.000. Verder is gewerkt aan de rolneming van de gemeente bij de realisatie van flexwoningen, is er een dedicated team ingericht om de sociale projecten te versnellen en is er is een start gemaakt met het CPO beleid'.Daarnaast zijn twee brede samenwerkingstrajecten gestart (met 26 gemeenten, 2 regio’s, 2 provincies en 4 departementen): de ruimtelijke verkenning Foodvalley en de verstedelijkingsstrategie Arnhem-Nijmegen-Foodvalley. In deze trajecten wordt integraal bekeken hoe woningbouw een impuls kan krijgen, maar wel binnen een toekomstbestendige ruimtelijke ontwikkeling dus met oog voor natuur, landbouw, economie en mobiliteit.
Duurzaamheid en energie
In 2020 is vanuit het programma Ede Energieneutraal verder gewerkt aan de doelen uit de Routekaart Ede Energieneutraal 2050, die zijn bevestigd in het Bestuursakkoord Ruimte voor Ede. De Routekaart wordt in het eerste kwartaal van 2021 geëvalueerd.
Om de voortgang van de energiedoelen beter te monitoren is in 2020 de eerste Duurzame Energie Monitor uitgebracht. Deze wordt jaarlijks geüpdatet. De monitor laat onder andere zien dat de energiebesparing in Ede harder gaat dan landelijk en dat het doel voor zon op dak voor 2022 in 2019 al bijna was gerealiseerd. Grootschalige zon- en windprojecten kosten meer tijd, al wordt ook hier voortgang geboekt. We nemen hierin als gemeente steeds meer eigen initiatief, onder andere met het actieplan zon op restgronden en het actieplan windenergie. Er is een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar zon op gemeentelijke ‘restgronden’ en er is gewerkt aan het opzetten van een project voor vier nieuwe windmolens langs de A30. Over beide trajecten vindt in de loop van 2021 besluitvorming plaats. Het concept-bod RES Food Valley is in 2020 vastgesteld door alle raden in de regio. De Edese inbreng sluit aan bij de energiedoelstellingen die al in de routekaart zijn gemaakt en geconcretiseerd in het bestuursakkoord tot 2022.
De groei van elektrisch rijden zet onverminderd door. In 2020 is het laadnetwerk met 36 laadpalen gegroeid tot ruim 125 openbare laadpalen (met elk 2 laadsockets) en is het eerste laadplein (met 12 laadsockets) gerealiseerd op het vernieuwde Kuiperplein. Daarnaast zijn bij busstation Ede-Wageningen 3 laadpantografen voor elektrische OV-bussen gerealiseerd. Verder zijn er door bewoners/bedrijven tal van laadoplossingen gerealiseerd op particulier terrein die aangesloten zijn op de eigen stroomaansluiting van woningen/bedrijfspanden (“achter de meter”). Via het energieloket kunnen inwoners ook steeds beter met hun vragen over duurzame mobiliteit terecht, zo kunnen ze bijvoorbeeld worden geholpen een deelauto-initiatief op te zetten.
Afval
In 2019 was de afvalmarkt al gespannen en mede door corona blijft de afvalmarkt gespannen. Textiel kon in 2020 tijdelijk niet gesorteerd worden vanwege gesloten sorteercentra. De totale hoeveelheid huishoudelijk afval, restafval en grondstoffen, is gestegen als gevolg van het vele thuiswerken. ACV heeft maatregelen moeten nemen om de (tijdelijke) drukte op het afvalbrengstation te reguleren.
Per 1 april zijn er nieuwe afspraken voor het verwerken van plastic, metaal- en drinkpakverpakkingen gaan gelden: Ede heeft gekozen voor regie over de inzameling van verpakkingen. Regio De Vallei is gestart met de aanbesteding van de verwerking van huishoudelijk bioafval vanaf 2023.
Ruimtelijke planvorming
Ruimtelijke planvorming bestrijkt vele thema's; hieronder worden slechts enkele thema's belicht.
Buitengebied, landelijk gebied als proeftuin
De activiteiten uit het programma buitengebied zijn opgenomen in het hoofdstuk Investeringsfonds onder 'landelijk gebied als proeftuin'. Daar zijn de mijlpalen omschreven. Enkele prestaties in dit hoofdstuk zijn daaraan gekoppeld.
Natuur en landschap
In 2020 zijn we gestart om met inwoners invulling te geven aan het project 'landschap op de kaart', waarin de kwaliteiten per landschap en de minimale kwaliteitseisen worden gekarakteriseerd, zodat we de uitvoering van ons beleid hierop effectief kunnen richten en kunnen monitoren. Door de integrale ontsluiting per kaart wordt hiermee de verantwoordelijkheid voor onze historische landschapsecologie meer van ons allemaal. Onder leiding van de provincie hebben we meegedacht over de recreatieve zonering op de Veluwe teneinde de verstoringsgevoelige soorten beter te beschermen, zodanig dat de wettelijke doelen gehaald worden vanuit Natura2000.
Het gebiedsproces in de De Ginkel heeft in 2020 geleid tot een gedragen gebiedsplan, waar we de komende jaren met de partners uitvoering aan gaan geven. We zijn gestart om integraal te werken aan 'robuuste natuurversterking' via gebiedsprocessen te werken aan natuurherstel, met als voorbeeld De Ginkel.
Ondanks de beperkingen van corona zijn er toch (beheers-) projecten uitgevoerd binnen "Levend Landschap'. Tevens is een nieuwe Levend Landschap werkgroep opgericht met de buurt Ede en Veldhuizen en die groep heeft een uitvoeringsagenda gemaakt voor het buitengebied van Ede.
Implementatie Omgevingswet
De invoering van de Omgevingswet is in 2020 met een jaar vertraagd naar inwerkingtreding op 1 januari 2022, met een overgangstermijn tot 2029. Door die combinatie van het uitstel van de invoerdatum en de coronamaatregelen, is in 2020 ook minder gedaan dan gepland en verschuiven de werkzaamheden deels.
De Omgevingswet integreert tientallen wetten en honderden regelingen over omgevingsrecht. De Omgevingswet vraagt om een andere relatie tussen overheid en samenleving en staat voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. De nieuwe wet zorgt voor 1. minder en overzichtelijke regels, 2. een samenhangende benadering van de leefomgeving, 3. ruimte voor lokaal maatwerk en 4. een betere en snellere besluitvorming. De verplichte invoering van het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO) ondersteunt dit proces.
Dit vereist een andere kijk op en invulling van visie, regelgeving en rolneming richting initiatiefnemers, ondernemers en inwoners: een nieuwe manier van werken, een integrale aanpak, samenwerking met andere domeinen en aansluiting op inwonersinitiatieven en de daar aanwezige energie en betrokkenheid.
In 2020 zijn meerdere bijeenkomsten, inspiratiedagen en informatieve sessies geweest om organisatie breed te informeren over de samenhangende onderwerpen en veranderende rollen en invulling.
In 2020 zijn belangrijke stappen gezet in het ontwikkelen van de Omgevingsvisie, één van de nieuwe instrumenten onder de Omgevingswet. Deze integrale en lange termijn visie voor het gehele grondgebied van de gemeente omvat alle aspecten en ambities voor de fysieke leefomgeving. Dit is breder dan alleen de ruimtelijke aspecten en vormt het uitgangspunt voor beleid en ontwikkelingen in Ede. Middels meerdere bijeenkomsten zijn de te bespreken thema’s in de omgevingsvisie gevuld en klaar gemaakt voor de volgende fase: de gesprekken met inwoners en stakeholders zodat we de visie samen opstellen.
Daarnaast is als voorbereiding op de vorming van het omgevingsplan in het najaar de geharmoniseerde verordeningen vastgesteld.
Impact vernietiging PAS (Programma Aanpak Stikstof)
In 2020 is continue gezocht naar mogelijkheden binnen wet- en regelgeving om vergunningen af te geven en bestemmingsplannen in procedure te brengen, ondanks de vernietiging van het Programma Aanpak Stikstof door de Raad van State in 2019. Dit heeft ertoe geleid dat vrijwel alle projecten en activiteiten in Ede zonder al te grote vertraging door hebben kunnen gaan.
Daarnaast is in 2020 met de regio, de provincie en tal van andere partners gewerkt aan het opstarten van een aantal gebiedsprocessen, om samen met bewoners en ondernemers in afgebakende gebieden te werken aan plannen voor bron- en herstelmaatregelen om de stikstofproblematiek tegen te gaan.
Versnelling woningbouwopgave
In 2020 zijn stappen gezet om een versnelling aan te brengen in de woningbouwopgave. Door een pro-actieve houding worden kansen benut en partijen in de voorfase bij elkaar gebracht en procedures op elkaar afgestemd. Hierdoor is het aantal kansrijke woningbouwprojecten toegenomen.
Gezonde Leefomgeving
In 2020 zijn we ons door de coronacrisis nog meer bewust geworden van het belang van een gezonde leefomgeving en de invloed van de fysieke omgeving op een gezonde levensstijl. Met name in de Omgevingsvisie heeft dit integrale thema een plaats gekregen.
Aanpak luchtkwaliteit
In 2020 is het oorspronkelijke project vanuit het Manifest Gezonde Leefomgeving Veehouderij afgerond en zijn de resultaten vastgelegd en op diverse (veelal digitale) wijze gecommuniceerd. De pilots van het praktijkcentrum emissiereductie veehouderij hebben geleid tot 7 nieuwe opnames op de landelijke lijst van fijnstofreducerende technieken. Daarmee hebben we de mogelijkheden voor haalbare en betaalbare emissiereducerende technieken voor pluimveehouders vergroot. Als logisch vervolg hebben we als regio in 2020 het (landelijke) Schone Lucht Akkoord getekend en hebben we gewerkt aan een regionaal uitvoeringsplan. Dit zal in 2021 weer een stap concreter worden middels projecten.
Hoogspanningslijn
De wens bestaat vanuit omwonenden en politiek om de hoogspanningslijn die boven de kern van Ede loopt, ondergronds te brengen, of te wel te verkabelen. Met de vaststelling van de Meerjarenbeleidsvisie 2019-2022 is het ingeschatte benodigde bedrag ter beschikking gesteld (dekking vanuit het Investeringsfonds Impuls Ede). Een projectgroep samen met netbeheerder Liander is bezig met de voorbereiding van de verkabeling.
In 2020 is het voorlopig tracé nader uitgewerkt. Door onder meer de gevolgen van de coronamaatregelen, die de afstemming bemoeilijkten, en de constatering van knelpunten in de tracering van riolering en de kabel, is vertraging opgelopen in de uitwerking. De verwachting is dat het definitieve tracé in het eerste kwartaal van 2021 wordt vastgesteld. Vervolgens kan de omgevingsvergunning worden aangevraagd en de aanbesteding worden gestart. De uitvoering start naar verwachting eind 2021/ begin 2022. Het amoveren van de bestaande lijn volgt in 2022.
Recreatie en toerisme: Uitvoeringsprogramma Visie
In 2017 is met ondernemers, maatschappelijke organisaties en inwoners een Visie op Recreatie opgesteld voor de gemeente Ede. De speerpunten en actielijnen zijn in 2018 uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma waarin concrete acties en projecten benoemd zijn. De uitvoering hiervan ligt op schema. In 2019 is gestart met de uitrol van Dropzone Ede en is het Landmark als onderdeel daarvan geplaatst met daarop de eerste verhalen rondom WO2 en herinneringstoerisme. In 2020 is het vervolg daarvan gestart: de uitrol van 30 verhalen uit WOII gekoppeld aan fiets- en wandelroutes. Dit project loopt nog. Daarnaast zijn in 2020 de mtb-routes Otterlo en Lunteren opgeleverd en is het mtb-project afgerond. Ook is in 2020 gestart met de aanleg van het nieuwe ruiter- en menroutenetwerk, is de nieuwe bewegwijzering geplaatst en is gestart met de verdere optimalisatie van het netwerk, zowel fysiek als digitaal, en daarbij aansluiting van ondernemers op de routenetwerken. Tevens is gestart met het opstellen van een projectplan voor het Wandelroutenetwerk. Ook is in 2020 gestart met de voorbereiding van een aanvraag om in aanmerking te komen voor gelden uit de Regiodeal Veluwe voor het thema 'Veluwse ontvangstlocaties'.
De R&T sector is in sommige bedrijfstakken hard geraakt door de maatregelen in verband met corona, met name de hotelsector, bedrijven met dagrecreatie/evenementen en groepsaccommodaties. Dat heeft consequenties voor bepaalde trajecten en vraagt om aanpassingen.